تورم چیست مفهوم Inflation در اقتصاد به زبان ساده + انواع تورم
تورم چیست؟ همانگونه که یک موجود جاندار بیمار می شود اقتصاد یک کشور یک منطقه و حتی جهان نیز گاهی دچار بیماریهائی می گردد. یکی از این بیماریهای پر خطر پیچیده و درد زای اقتصادی تورم نام دارد.
تورم (به فرانسوی: Inflation، انفلاسیون) (به انگلیسی: Inflation، اینفلِیشِن)
فهرست
تورم چیست؟
تورم یک اندازه گیری کمی از نرخی است که در آن می توان میانگین قیمت یک سبد کالاها و خدمات منتخب در یک اقتصاد را برای یک دوره زمانی افزایش داد. این افزایش مداوم در سطح عمومی قیمت ها است که واحدی از ارز در مقایسه با دوره های قبل کمتر از آن خریداری می کند. تورم که اغلب به صورت درصد بیان می شود ، نشان دهنده کاهش قدرت خرید ارز یک ملت است.
غذاهای اساسی
- تورم نرخی است که در آن سطح عمومی قیمت کالاها و خدمات در حال افزایش است و به تبع آن ، قدرت خرید ارز در حال سقوط است.
- تورم به سه نوع تقسیم می شود: تورم تقاضا-پس انداز ، تورم هزینه- فشار ، و تورم داخلی.
- شاخص های تورم متداول استفاده شده از جمله شاخص قیمت مصرف کننده (CPI) و شاخص قیمت عمده فروشی (WPI) است.
- تورم بسته به دیدگاه فرد می تواند مثبت یا منفی مشاهده شود.
- کسانی که دارایی های ملموس دارند ، مانند دارایی یا کالاهای موجودی ، ممکن است دوست داشته باشند برخی از تورم ها را ببینند زیرا این باعث افزایش ارزش دارایی های آنها می شود.
- ممکن است افرادی که پول نقد دارند ، تورم را دوست ندارند ، زیرا این امر ارزش دارایی های آنها را از بین می برد.
- انداز صرفه جویی می شود و از این طریق رشد اقتصادی را تقویت می کند.در حالت ایده آل ، بهینه ترین سطح تورم برای افزایش هزینه به میزان پس
-
درک تورم
دانشکده ها ، با افزایش قیمت ها ، با خرید کالاها و خدمات کمتری ، واحد واحدی ارز از دست می دهد. این از دست رفتن قدرت خرید بر هزینه های عمومی برای عموم مردم تأثیر می گذارد که در نهایت منجر به کاهش رشد اقتصادی می شود. دیدگاه اجماع در بین اقتصاددانان این است که تورم پایدار هنگامی رخ می دهد که رشد پول یک کشور از رشد اقتصادی فراتر رود.
تورم عموما به معنی افزایش غیرمتناسب سطح عمومی قیمت‌ها در نظر گرفته میشود. به سخن دیگر، تورم، روند فزاینده و نامنظم افزایش قیمت‌ها در اقتصاد است. هر چند بر پایه نظریه‌های گوناگون، تعریف‌های متفاوتی از تورم ارائه میشود؛ اما تمامی آنها به روند فزاینده و نامنظم افزایش در قیمت‌ها اشاره دارند. مفهوم امروزی تورم، در سده نوزدهم میلادی رواج یافت. پیش از آن، مفهوم دیگری از تورم وجود داشت که جهت نشان دادن افزایش حجم اسکناس‌های غیرقابل تبدیل به طلا به کار برده می‌شد.
می‌توان نرخ تورم را نشان‌دهنده افزایش یا کاهش یا ثبات در قیمت مصرف‌کننده کالاها و خدمات دانست.
به عبارت دیگر؛ تورم، پدیده‌ای است که در آن، پول شما وسایل کمتری را برای شما می‌خرد.
انواع تورم:
- تورمی که با توجه بشرایط تقسیم بندی می گردد بر دو نوع است:
- قابل پیش بینی
- غیر منتظره
- تورم به خاطر ویژگیهای ماهوی و ذاتی خود نیز به انواع گوناگون تقسیم می شود:
- عادی
- پنهانی
- تقاضائی
- هزینه ای
- وارداتی
- جهنده
- رکودی
اهمیت نرخ‌تورم چیست؟
تورم یکی از مهم‌ترین شاخص‌های اقتصادی است که کاربردهای اساسی و متنوع این شـاخص در برآورد قدرت خرید پول کشور، اندازه‌گیری روند درآمد و هزینه واقعی خانوارها، تعدیل مزد و حقوق و محاسبه حساب‌های ملی، اهمیت و جایگاه شاخص مزبور را در بررسی و برنامه‌ریزی اقتصادی نشان می‌دهد.
نحوه محاسبه نرخ‌تورم چگونه است؟
نرخ‌تورم بر اساس درصد تغییرات شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی خانوارها محاسبه میشود. به طور کلی شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی خانوارها یگانه ملاک سنجش تغییرات بهای کالاها و خدمات مصرفی خانوارها و تعیین نرخ‌تورم در اقتصاد است که اقلام کالاها و خدمات منتخب آن بر اساس سبد کالاهایی است که بیشترین مصرف را در عموم خانوارها (سبد کالاهای پایه) دارد. به این طریق رابطه منطقی بین کالاهای مورد مصرف عموم خانوارها و اقلامی که جهت تعیین تورم قیمت‌گیری میشود برقرار می‌گردد.
در محاسبات نرخ‌تورم به چند روش ارائه میشود:
- روش تورمِ ماه جاری نسبت به ماه قبل
- روش تورمِ ماه نسبت به ماه مشابه سال قبل (تورمِ نقطه‌به‌نقطه)
- روش نرخ تورمِ ناشی از شاخص تغییرات در دوازده ماه منتهی به ماه جاری نسبت به دوره مشابه سال قبل
انواع تورم به طور دقیق‌تر و جزئیات بیشتر
تورم پنهان: تورمی که در آن قیمت اجناس ثابت بوده ولی کیفیت محصولات کاهش می یابد.
تورم رسمی: تورمی که به خاطر افزایش عرضه‌ی ارز از طرف دولت ایجاد میشود.
تورم ساختاری: تورمی که به علت افزایش قیمت ها به خاطر وجود تقاضاهای بیش از اندازه ایجاد می شود. در این نوع تورمحقوق ها به دلیل فشار و کمبود در بعضی بخش‌ها افزایش پیدا می‌کند؛ این تورم در کشورهای در حال توسعه بسیار زیاد رخ می دهد.
تورم سرکش: افزایش سرعت و بدون محدودیت قیمت‌ها را تورم سرکش می گویند و نتایجی مانند کاهش ارزش پول، گسستگی روابط اقتصادی و فروپاشی نظام اقتصادی کشور است. معمولا بعد از جنگ ها و همزمان با انقلاب ها تورم سرکش ایجاد می شود و از مثال های آن می توان به افزایش ۲۵۰۰ درصدی قیمت ها در آلمان در سال ۱۹۲۳ اشاره کرد.
تورم شتابان: افزایش سریع و با سرعت نرخ‌تورم می باشد به طور مثال دولت سعی می کنند که نرخ بیکاری را پایین تر از حد طبیعی نگه دارد این اقدام باعث افزایش تورم میشود.
تورم فشار سود: تورمی بوده است که در آن سرمایه‌گذاران تلاش بسیاری برای به دست آوردن سهم بزرگ‌تری از درآمد ملی را خواستار بوده و این خود منشأ تورم است.
تورم مهار شده: تورمی می‌باشد که به خاطر وجود شرایط طبقه رومی در داخل کشور به وجود می آید و در مقابل از افزایش تورم جلوگیری می کند. این شرایط زمانی به وجود می آید که تقاضای کل بیشتر از عرضه کلیه کالاها و خدمات باشد و تنها در صورتی این معادله درست است که شرایط دیگر ثابت باقی بماند.
تورم فشار تقاضا: منشاء تورم فشار ناشی از تقاضا به این صورت است که زمانی که تقاضای کل به نسبت جریان کالاها و خدمات های ایجاد شده در اقتصاد جلو بزنند و بیشتر شود در این صورت تورم ایجاد می گردد. هنگامی که تقاضای دولت بنگاه‌ها و همه مصرف کنندگان برای کالاها و خدمات عرضه شده افزایش یابد موجب افزایش قیمت ها میشود.
تورم فشار قیمت: نوعی از تورم می‌باشد که در اثر تحمیل قیمت‌های بسیار گزاف از سوی صاحبکاران اقتصادی با هدف دستیابی به سودهای بیشتر و بزرگ ایجاد می گردند
تورم منفی به زبان ساده چیست؟
کاهش متوالی و مداوم قیمت ها را تورم‌منفی یا فروکش (deflation) می گویند یعنی اگر در محاسبه تورم، نرخ‌تورم بدست آمده به طور مداوم کاهش یابد و سپس منفی شود، در این صورت می گوییم که اقتصاد دچار تورم منفی شده است، همانطور که مشاهده می کنیم تورم‌منفی کاملا تعریفی عکس تورم (inflation) دارد.
علل تورم در سیستم‌های اقتصادی
باید با علل آن نیز آشنا باشید. باید دید چه چیزی باعث ایجاد تورم در سیستم‌های اقتصادی میشود؟ برای این سوال یک جواب ساده و مورد توافق وجود ندارد، اما تعدادی نظریه وجود دارد که هر کدام از آنها به نوبه‌ی خود در ایجاد تورم نقشی ایفا می‌کنند.
۱. پول در گردش
تورم عمدتا به علت سبقت جستن میزان پول در گردش از رشد اقتصادی ایجاد میشود. از جایی که در طول قرن گذشته کشورهای صنعتی از استاندارد طلایی خود دور شدند، ارزش پول از طریق پول در گردش و قابل مشاهده‌ی مردم تعیین میشود. زمانی که بانک مرکزی تصمیم بگیرد پولی بیش از نرخ رشد اقتصادی را به چرخه‌ی مالی تزریق کند، ارزش پول سقوط خواهد کرد. دلیل این موضوع تغییر نظر مردم نسبت به وضعیت پولی است. در نتیجه قیمت‌ها افزایش پیدا می‌کنند. زیرا در حقیقت در آن زمان هر واحد پولی کمتر می‌ارزد.
یک راه دیگر برای فهمیدن تاثیر پول در گردش بر تورم استفاده از این گزاره کلی است که همیشه اجناسی که کمیاب‌تر باشند ارزش بیشتری خواهند داشت. همین منطق برای پول هم صادق است. زمانی که پول فراوانی بیشتری داشته باشد، ارزشش کم خواهد شد. وقتی حکومتی تصمیم به چاپ پول جدید می‌گیرد، ارزش پولی که در چرخه هست، کاهش می‌یابد. به بیانی دیگر با افزایش نقدینگی در جامعه، پول بیشتری در ازای همان مقدار کالا وجود خواهد داشت. این موضوع به طور اجتناب ناپذیری باعث افزایش تقاضا و قیمت‌های بالاتر میشود.
۲. بدهی خارجی
همه‌ی ما می‌دانیم میزان بالای بدهی‌های خارجی برای یک کشور چیز بدی است. اما آیا می‌دانید همین بدهی‌ها به مرور زمان باعث افزایش تو ر م میشود؟ علت این موضوع این است که با افزایش بدهی‌های خارجی حکومت دو گزینه خواهد داشت: افزایش مالیات یا چاپ پول بیشتر برای پرداخت بدهی‌ها.
افزایش مالیات صنایع را مجبور می‌کند تا با بالا بردن قیمت‌ها به منظور پوشش افزایش مالیات، نسبت به آن واکنش نشان دهند. لذا از روی ناچاری حکومت‌ها راه دوم را انتخاب می‌کنند، چاپ پول بیشتر به منظور افزایش پول در گردش. همانگونه که در بالا گفته شد این کار هم باعث افزایش قیمت‌ها و افزایش تو ر م میشود.
۳. تاثیر کشش تقاضا
تاثیرات کشش تقاضا بیشتر به صورت افزایش دستمزد در سیستم اقتصادی (معمولا اقتصادهای رو به رشد با نرخ بیکاری پایین) تاثیر می‌گذارد. مردم پول بیشتری برای خرید کالاهای مصرفی خواهند داشت. این افزایش تقاضا برای کالاهای مصرفی منجر به افزایش تقاضا برای تولید میشود. در نتیجه‌ی افزایش تقاضا، شرکت‌ها به منظور تنظیم عرضه و تقاضا، قیمت‌ها را به نسبت سطح مصرف کننده بالا می‌برند.
افزایش بالای تقاضا برای یک کالا یا خدمات، تعیین کننده‌ی قیمت آن است. برای مثال وقتی دستمزد مردم به ازای هر ساعت کاری افزایش یابد، افراد بیشتری قصد بهسازی خانه را پیدا خواهند کرد. این افزایش تقاضا برای بهسازی خانه قیمت کالاها و سرویس‌های مربوط به آن را نیز افزایش می‌دهد. در همین راستا قیمت نقاش، متخصص الکتریک و سایر پیمان‌کاران افزایش می‌یابد تا با افزایش تقاضا به تعادل برسد. در نتیجه قیمت‌ها بالا می‌رود.
۴. تاثیر فشار هزینه
عامل دیگری که موجب بالا رفتن قیمت کالاهای مصرفی و سرویس‌ها میشود، یک نظریه‌ی اقتصادی است که تحت عنوان تاثیر فشار هزینه شناخته میشود. این نظریه بیان می‌کند وقتی شرکت‌ها با افزایش قیمت مواد خام و اولیه‌ی ورودی یا افزایش دستمزدها رو‌به‌رو می‌شوند، به منظور حفظ سودبخشی خود، این هزینه‌ها را در قالب افزایش قیمت‌ها بر عهده‌ی مصرف کننده می‌گذارند.
به عنوان مثال افزایش بهای شیر باعث میشود همه تولیدکنندگان فرآورده های لبنی، قیمت‌های خود را بالا ببرند. به این علت که اکنون برای آنها تولید یک واحد از آن محصول، گران‌تر تمام میشود.
۵. میزان تبادلات خارجی
با قرار گرفتن در معرض بازارهای خارجی تورم می‌تواند وضعیت وخیم‌تری پیدا کند. در ایران اساس مبادلات بر پایه‌ی ریال است. در مبادلات روزانه، ما به عنوان مصرف کننده به میزان مبادلات با شرکای تجاری خارجی‌مان توجه چندانی نمی‌کنیم، اما با اقتصاد رو به رشد جهانی، میزان تبادلات یکی از عوامل تعیین کننده در نرخ تورم ما خواهد بود.
وقتی مبادلات خارجی دچار تحولاتی شود مثلا ارزش پول ایران نسبت به پول خارجی کاهش یابد، موجب میشود اجناس خارجی برای مصرف کننده‌ی ایرانی گران‌تر و در مقابل کالا و خدمات ایرانی برای مصرف کننده‌ی خارجی ارزان‌تر شود. این تفاوت میزان مبادلات بین اقتصاد ما و شرکای خارجی می‌تواند باعث افزایش سودآوری و توان رقابتی شرکت‌های ما در بازارهای خارجی شود، ولی همزمان بر کالاهای وارداتی (که سهم زیادی از کالاهای مصرفی در ایران را تشکیل می‌دهد) نیز تاثیر می‌گذارد و موجب میشود این کالا برای مصرف کننده در ایران بیش از پیش گران‌تر باشد.
نرخ تورم در ایران پس از انقلاب
کمترین و بیشترین نرخ‌تورم به ترتیب، در دهه ۵۰ در سال‌های ۵۷ و ۵۹، در دهه ۶۰ در سال‌های ۶۴ و ۶۹، در دهه ۷۰ در سال‌های ۷۰ و ۷۴ در دهه ۸۰ در سال‌های ۸۴ و ۸۷ تحقق یافته است. کمترین میزان‌تورم مربوط به سال ۶۴ با ۶.۹ درصد و بیشترین مربوط به سال ۷۴ با ۴۹.۴ درصد بوده است. در دو دهه اخیر یعنی دهه ۷۰ و ۸۰ شاهد فرازونشیب‌هایی در نرخ‌تورم بوده‌ایم؛ به این صورت که از سال ۷۰ روند صعودی تورم را با نرخ ۲۰.۷ درصد شاهد بودیم و این روند ادامه داشت تا اینکه در سال ۷۴ رکورد ۴۹.۴ ثبت شد که بالاترین نرخ رسمی تورم در کشور است. از سال ۷۵ به بعد مجددا کاهش‌تورم را داشتیم تا اینکه در سال ۸۰ نرخ‌تورم به ۱۱.۴ درصد رسید. هر چند در سال‌های ۸۱ تا ۸۳ نرخ‌تورم حدود ۱۵ درصد را تجربه کردیم ولی از سال ۸۴ به بعد نیز تورم به مرز ۱۰ درصد رسید اما افزایش آن را تا سال ۸۷ شاهد بودیم، به طوری که تورم در این سال به ۲۵.۴ درصد رسید. آخرین و ششمین دوره افزایشی نرخ‌تورم هم به سال ۸۸ برمی‌‌گردد که از نرخ ۱۰.۸ درصد آغاز شد و در سال ۹۰ به نرخ ۲۱.۵ درصد رسید.
مهم‌ترین عوامل بروز تورم در ایران
۱. تأمین کسری بودجه از طریق استقراض دولت از بانک مرکزی و یا از طریق فروش درآمدهای ارزی حاصل از فروش نفت به بانک مرکزی باعث افزایش پایه پولی و نقدینگی می‌گردد و افزایش نقدینگی در افزایش سطح عمومی قیمت‌ها (تورم) ظاهر میشود.
۲. عوامل ساختاری ناشی از عدم هماهنگی‌های بخشی، تنگناهای زیرساختی و چسبندگی عرضه در بخش‌های کلیدی مانند صنعت و کشاورزی که باعث کشش‌ناپذیری عرضه در این بخش‌ها گردیده است؛ به طوری که که در شرایط رشد سریع تقاضا، امکان افزایش متناسب وهم‌زمان عرضه وجود ندارد و منجر به تورم میشود.
یکی از راه‌های مهار تورم اتخاذ صحیح سیاست‌های پولی مناسب است؛ یعنی رشد باثبات و پیش‌بینی شده حجم پول. بسیاری از کشورها مانند کره جنوبی، مکزیک، نیوزیلند و انگلستان بااعمال سیاست‌های پولی اصولی، موفق به کاهش تورم به ارقام یک‌رقمی (معمولاً زیر ۵ درصد) شده‌اند که یکی از دلایل عمده آن استقلال بانک مرکزی در این کشورها برای پیش‌برد سیاست‌های پولی بوده است.
