پاورپوینت تاریخ (۱) انسانی پایه دهم رشته انسانی | درس ۱۰: اشکانیان و ساسانیان

پاورپوینت تاریخ (۱) انسانی پایه دهم رشته انسانی | درس ۱۰: اشکانیان و ساسانیان

از سقوط هخامنشیان تا فروپاشی ساسانیان و پایان عصر باستان تاریخ ایران،
نزدیک به هزار سال طول کشید. در این دوران سلسله های سلوکیان،
اشکانیان و ساسانیان را تجزیه و تحلیل می نمایید.

اسکندر با قساوت و خشونت، ایران را تحت سلطۀ خود
درآورد. مردم ایران نسبت به این کشورگشای بی رحم وسربازان مقدونی و یونانی او، به
چشم بیگانه نگاه می کردندو از سلطۀ بیگانگان بر سرزمینشان ناخرسند بودند. ازاین
رو،مقاومت هایی به شکل نافرمانی و شورش در مناطق مختلف کشور در برابر
اسکندر و لشکریان او صورت گرفت.
اوضاع ایران پس از سقوط هخامنشیان

این نافرمانی ها و شور شها به دلیل آنکه پراکنده بود و میان آنهاارتباط و
هماهنگی وجود نداشت، به نتیجۀ مطلوب نرسید.
اسکندر مقدونی در ۳۲۳ ق.م. در بابلِ درگذشت و قلمروپهناور او، که با
جنگ و خونریز یهای پی در پی به دست آمده بود، توسط جانشینانش تجزیه
شد. بلافاصله پس ازمرگ وی، جنگ های داخلی میان سردارانش برای به
دست گرفتن قدرت آغاز شد.

سلوکیان

چند سال پس از مرگ اسکندر، یکی از سرداران او به نام سِلوکوس بر بین
النهرین، بخش هایی از آسیای صغیر،سوریه و فلات ایران حاکم شد و سلسلۀ
پادشاهی سلوکیان راتشکیل داد. سِلوکوس خود را نیکات ور، یعنی فاتح می
خواند.

سلوکوس ابتدا شهری را که به نام او سِلوکیه نامیده شددر ساحل غربی رود
دجله قرار داشت، به عنوان پایتخت برگزید، اما چند سال بعد، پایتخت
خود را به شهر انطاکیه درشمال سوریه منتقل کرد. سِلوکوس و جانشینان
او شهرهای زیادی را در قلمرو خود بنا کردند.

محصول پیشنهادی قسمت پایین شیمی دهم فصل اول

[su_button url=”https://www.daneshkadeha.com/product/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C-%D8%AF%D9%87%D9%85/” style=”flat” background=”#7d20bb” color=”#ffffff” size=”5″ wide=”yes” center=”yes” radius=”0″ icon=”icon: download” icon_color=”#487350″ text_shadow=”79px 61px 97px #e23131″ title=”شیمی دهم فصل اول”]شیمی دهم فصل اول[/su_button]

درس ۱۰: اشکانیان و ساسانیان

آنها قصد داشتند با ایجادشهرهای جدید و کوچاندن یونانیان به این شهرها،
فرهنگ یونانی را در ایران و دیگر متصرفات اسکندر در آسیا، رواج دهند. این
شهرها براساس معماری یونانی برپا شده بودندو ساکنان آنها وظیفه داشتند از
وقوع شورش های احتمالی و هجوم طوایف کوچ رو جلوگیری کنند.

از سوی دیگر، این شهرها، زمینۀ گسترش فعّالیت های تجاری با سرزمین های
دور و نزدیک را فراهم می آوردند. سِلوکیان از اوایل تشکیل حکومت خود، با
جانشینان اسکندردر مصر، وارد رقابت و درگیری شدند. از این رو ، عمدۀ توجه
شاهان سلوکی به مناطق غربی قلمرو خودشان بود و برمتصرفات شرقی خویش
نظارت و سلطۀ کامل نداشتند.

این مسئله سبب شد که به تدریج افراد یا خاندان هایی در نواحی شمال
شرقی فلات ایران قدرت را به دست گیرند و به فکراستقلال از حکومت
سلوکیان بیفتند. یکی از این خاندا نها،اشکانیان بودند که سرانجام پس از سا
لهای طولانی مبارزه ومقاومت، به سلطۀ سلوکیانِ بیگانه بر ایران پایان دادند.

سِلوکیان اقوام گوناگون را تنها به زور زیر فرمان خود نگاه داشته بودند و هیچ
گاه نتوانستند حس همزیستی و یگانگی با اقوام ایرانی را در قلمرو خود ایجاد
کنند و فرهنگ یونانی نتوانست در ایران گسترش و نفوذ عمیق پیدا کند.
بنابراین
پایه های حاکمیت سیاسی و نظامی سلوکیان بر ایران سست و لرزان بود.

سردیس مؤسس حکومت سِلوکیان

تأسیس سلسله اشکانیان:

بنیان گذار این سلسله، ارَشَک،از قبیلۀ پرَنی یا اپَرَنی در شرق ایران بود که بر
فرمانروای سلوکی در ناحیه ای در حوالی قوچان امروزی شورید و پارت و گرگان
را از دست سلوکیان خارج کرد ( ۲۳۸ ق.م.). به احترام ارَشَک، جانشینان
وی، عنوان ارَشَک را به نام خودافزودند و بدین ترتیب این سلسله اَرشَکانیان
و بعدا اَشکانیان نامیده شد.

با استفاده از جنگاوران قبایل شرق ایران که در سوارکاری و تیراندازی با کمان،
مهارت فراوان داشتند،
سپاه ورزید ه ای را تشکیل دادند. آنان به تدریج به سمت غرب پیشروی کردند
و پس از قریب صد سال جنگ و گریز موفق شدند، سلوکیان را به طور کامل از
ایران بیرون کنند.

با استفاده از جنگاوران قبایل شرق ایران که در سوارکاری و تیراندازی با کمان،
مهارت فراوان داشتند،
سپاه ورزید ه ای را تشکیل دادند. آنان به تدریج به سمت غرب پیشروی کردند
و پس از قریب صد سال جنگ و گریز موفق شدند، سلوکیان را به طور کامل از
ایران بیرون کنند.

اشکانیان در طول حدود ۴۷۰ سال حکومت، چندین بارپایتخت خود را تغییر
دادند. پایتخت های این سلسله به ترتیب عبارت اند از: شهر نسا در ترکمنستان
امروزی، شهر صددروازه
که یونانیان به آن هکاتُم پُلیس می گفتند در حوالی دامغان کنونی و شهر
تیسفون در نزدیکی بغداد امروزی .

گسترش و تثبیت قدرت:

نخستین فرمانروایان اشکانی، برای حفظ قلمروخود
، گاهی ناچار به اظهار اطاعت از سلوکیان بودند، اما مهرداد یکم با تسلط بر
مناطق وسیعی در سرتاسر ایران، قدرت و قلمرو حکومت اشکانی را به طور
چشمگیری افزایش داد. در دوران فرمانروایی او، سلسلۀ اشکانیان از یک
حکومت محلیّ در شرق فلات ایران به یک پادشاهی قدرتمند تبدیل شد. مهرداد
دوم
نیز از جمله پادشاهان لایق و با تدبیر اشکانی بود

. با فتوحاتی که مهرداد دوم انجام داد، وسعت قلمرو اشکانیان به نهایت خود
رسید و پایه های قدرت و
سلطنت آنان استوار گردید.
در روزگار مهرداد دوم، سفیرانی از سوی چین به ایران امدندو در پی این سفار تها
بود که روابط تجاری میان دو کشور باتکمیل جادۀ ابریشم توسعه پیدا کرد. در
دوران همین پادشاه بود که اشکانیان تا رود فرات پیش رفتند و با امپراتوری روم
همسایه شدند.

اشکانیان و روم:

یکی از مسائل مهم در سیاست خارجی حکومت اشکانی، اختلافات و جنگ
های مکرّر با امپراتوری روم شرقی بود. در آن زمان، امپراتوری قدرتمند روم، در
پی گسترش قلمرو خود به سمت شرق بود و گاه به گاه سپاه بزرگی را روانۀ
ایران می کرد؛ اما اشکانیان نیز مصمم بودندکه با تمام قوا از مرزهای غربی
ایران دفاع کنند و اجازه ندهند که بار دیگر بیگانگان بر کشور سلطه یابند.

یکی از مهمترین جنگ های اشکانیان و روم در زمان پادشاهی اُرُد دوم اتفاق
افتاد.
کراسوس، سردار مشهور روم با سپاهی بزرگ و مجهز به منطقۀ بین النهرین
هجوم آورد، اما درجایی به نام حرّان، از سپاه ایران به سختی شکست خورد
و سردار مغرور روم کشته شد. فرماندهی سپاه ایران را درجنگ حَرّان، سردار بی
باک و شجاع ایرانی، سورِنا بر عهده داشت.

. که با اجرای فنون گوناگون جنگی به پیروزی بزرگی دست یافت پس از جنگ
حرّان، اشکانیان و رومیان بارها بر سرِ تسلط برارمنستان و مرزهای سوریه، با هم
جنگیدند. سپاه اشکانی اگرچه در برخی از این جنگ ها ناکام بود، اما در
نبردهای بعدی با پایمردی و دلاوری، شکست را جبران و دشمن راعقب می راند.

سقوط اشکانیان:

نظام حکومتی اشکانیان مجموع های ازحکومتهای نیمه مستقل بود که به
حکومت مرکزی اشکانی،مالیات و نیروی نظامی می دادند. این نوع حکومت
را ملوک طوایفی خوانده اند. حکومت اشکانی بر اثر جنگ های پیاپی با
امپراتوری روم در مرزهای غربی و نیز درگیری های نظامی در مرزهای شرقی،
کاهش یافت

از این رو، برخی حاکمان محلی در صدد نافرمانی برٓامدند آخرین پادشاه
اشکانیان، ارَدوان چهارم بود که نیروهای مهاجم رومی را شکست داد و آنان
را مجبور به پرداخت غرامت کرد

اما در برابر مشکلات داخلی موفق نبود ونتوانست خاندان ساسانی را که در
فارس بر او شوریده بودند،آرام کند. سرانجام، ارَدوان در جنگ با اردشیر
بابکانِ ساسانی شکست خورد و کشته شد و سلسلۀ اشکانیان از هم پاشید.

میراث اشکانیان:

۱حکومت اشکانی با رشادت و روحیۀ جنگاوری ، ایران را از چنگ بیگانگان بیرون آورد.
۲اشکانیان باآسا نگیری و مداراجویی فرهنگی و دینی، اقوام و فرقه های دینی گوناگون و حتی
یونانی تباران ایران را که در سراسرقلمرو آنها پراکنده بودند، در کنار یکدیگر حفظ کردند.
۳سلسلۀ اشکانی توانست به ایران استقلال و حیثیت دوباره ببخشد.
۴اشکانیان به تدریج با پیوند دادن اجزای مختلف فرهنگ ایرانی و، ایران را احیاکردند.

حل تمرین هندسه دهم مطالب پیشنهادی دانشکده ها می تونید در قسمت پایین کلیک کنید و وارد صفحه محصول مورد نظر شوید.

[su_button url=”https://www.daneshkadeha.com/%D8%AD%D9%84-%D8%AA%D9%85%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D9%87%D9%86%D8%AF%D8%B3%D9%87-1-%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D9%87-%D8%AF%D9%87%D9%85-%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B6%DB%8C/” style=”flat” background=”#7d20bb” color=”#ffffff” size=”5″ wide=”yes” center=”yes” radius=”0″ icon=”icon: download” icon_color=”#487350″ text_shadow=”79px 61px 97px #e23131″ title=”حل تمرین هندسه دهم”]حل تمرین هندسه دهم[/su_button]

ساسانیان

شکل گیری حکومت: ساسانیان، نام خود را از ساسان، نیای اردشیر بابکان،
سر دودمان آن سلسله گرفته اند. ساسان، موبد نیایشگاه زرتشتیِ آناهیتا در
شهر استخر، واقع در منطقۀ پارس بود. او با دختر یکی از شاهان محلی پارس
ازدواج کرد و برنفوذ و قدرت خانوادۀ خود افزود. بابک، پدر اردشیر، در پارس
اعلام استقلال کرد.

. ارَدوان چهارم، آخرین شهریار اشکانی که از استقلال طلبی ساسانیان
احساس خطر می کرد، به مقابله شتافت.
اما در نهایت از اردشیر بابکان شکست خورد و سلسلۀساسانیان به جای
اشکانیان بر سر کار آمد. اردشیر در تیسفون تا جگذاری کرد و مانند اشکانیان
این شهر را به پایتختی خودبرگزید.

تثبیت قدرت:

ساسانیان مصمّم بودند، به جای حکومت ملوک طوایفی اشکانی، حکومتی
متمرکز و قدرتمند ایجادکنند که دستورات و قوانین آن در سرتاسر ایران اطاعت
شود.
از این رو ، اردشیر بابکان در آغاز کار با مشکلات متعدد داخلی رو به رو شد.
بسیاری از حاکمان محلی که نمی خواستنداستقلال نسبی خود را از دست
بدهند با حکومت جدید به مخالفت برخاستند.

اردشیر بسیاری از مخالفان را با جنگ بر سرِ جای خود نشاند و برخی دیگر را
با نامه نگاری و ارائۀدلیل های گوناگون با خود همراه کرد.
یکی مشکلات، امپراتوری روم شرقی به شمار می رفت که پی در پی به سرزمین
های ایرانی،حمله می کرد.

از سوی دیگر، یور شهای مکرّر قبایل بیابان گردبه مرزهای ایران، ساسانیان را
به زحمت می انداخت.
حکومت ساسانیان با اقدامات مهم پادشاهانی مانند شاپور یکم و شاپور دوم
که موفقیت های سیاسی و نظامی بزرگی درداخل و خارج کسب کردند،
گسترش یافت و تثبیت شد.

۴۸۷ م.) حکومت ساسانی با جنبشی در زمان پادشاهی قُباد یکم ( ۵۳۱
اجتماعی و اقتصادی به رهبری مزدک مواجه شد. مزدک طرفدار برابری مردم در
بهره مندی ازمنافع اقتصادی و اجتماعی بود. او اعتقاد داشت مردم بایددر زندگی
از امکانات یکسان برخوردار باشند و خواهان آن بود که زمین و دارایی طبقات
بالا، میان تهیدستان تقسیم شود.

نقش برجستۀ شاپور یکم نقش رجب، استان فارس 

با وجود آنکه مزدک پیروان خود را از ستیز با طبقات
بالا منع کرده بود، اما اموال بسیاری از بزرگان غارت شد وکار به خشونت و
افراط کشیده شد.
قباد که در آغاز زمامداری خود قصد داشت از قدرت اشراف،نجبا و موبدان
بکاهد و دست آنان را از امور کشوری کوتاه کند، به حمایت از مزدک
برخاست، اما اشراف و نجبا، او رااز پادشاهی برکنار و زندانی کردند

. قباد دوباره به قدرت بازگشت و برای حفظ موقعیت خود با مخالفان مزدک
همراهی کرد. در پایان دوران قباد، با هدایت خسرو، پسرو جانشین او، مزدک
به مناظر ه ای ساختگی دعوت شد که در پایان آن، به همراه تعدادی از
هوادارانش به قتل رسید. خسرو انوشیروان یکی از پادشاهان مشهور ساسانی به
شمارمی رود

. این پادشاه برای سامان بخشیدن به اوضاع کشور،اصلاحاتی را در زمینۀ
اداری، نظامی و اقتصادی انجام داد اصلاحات انوشیروان نتوانست مسائل و
مشکلات داخلی حکومت ساسانی را برای همیشه حل کند. در زمان جانشین
او، هُرمز چهارم، اختلاف و نزاع سیاسی در دربار ساسانیان اوج گرفت

و یکی از سرداران مشهور به نام بهرام چوبین، باپشتیبانی بزرگان علیه پادشاه سر
به شورش برداشت و او رااز قدرت برکنار نمود و خود به جای او به پادشاهی
نشست.
خسرو پرویز، پسر هرمز به بیزانس (امپراتوری روم شرقی)گریخت و با حمایت
امپراتوری روم، به تاج و تخت رسید.

ساسانیان و روم:

اختلاف و دشمنی میان دو قدرت بزرگ جهان آن روزگار، یعنی روم و
ایران در دوران ساسانیان نیز
همچنان ادامه داشت. دو کشور برسرِ تسلط بر برخی سرزمین های سرحدّی
به ویژه منطقۀ ارمنستان، با یکدیگراختلاف و درگیری داشتند

یکی از اهداف اصلی رومیان درلشکرکشی پی در پی به ایران، تسلط بر
مسیرهای تجاری بودکه به هند و چین می رسید.آ نها می خواستند به طور
مستقیم با این کشورها، رابطۀ تجاری داشته باشند، اما شاهان اشکانی
وساسانی با آگاهی از اهمیت و منافعی که این مسیرهای تجاری برای ایران
داشت، می کوشیدند تا مانع موفقیت رومیان شوند.
ساسانیان بارها ناچار به جنگ با رومیان شدند.

دو مورد از این جنگها در زمان شاپور یکم اتفاق افتاد که در یکی از
آنها،گُردیانوس امپراتور روم کشته شد و در دیگری والریانوس،امپراتور روم به
اسارت درٓامد. در زمان خسرو پرویز نیزنبردهای بزرگی میان دو کشور رخ داد
که در آغاز ساسانیان پیروز شدند، اما در پایان، به سختی شکست خوردند.
البته بعضی اوقات نیز دو طرف، با امضای پیمان صلح، آرامش بر روابط آنها
حکم فرما می شد.

مقابله با بیابان گردان

یکی از مسائلی که همواره ساسانیان را به زحمت می انداخت، هجوم مکرر اقوام
بیابان گرد به شهرها و آباد یهای ایران در مناطق سرحدی بود. قبایل صحراگرد
آسیای مرکزی ، مکرّر به مرزهای شما ل شرقی ایران در منطقۀ خراسان هجوم می
آوردند و به تخریب وغارت می پرداختند. شاهان ساسانی برای مقابله با تهاجم
ویرانگر این قبایل، اقدام به لشکرکشی کردند و هزینه های زیادی را متقبل
شدند.

قبایل بیابان گرد عرب نیز دائما به شهرها و آباد یهای ایران درحاشیۀ جنوبی
خلیج فارس و دریای عمان دستبرد می زدند.
به همین دلیل شاپور دوم ساسانی در جریان یک عملیات نظامی، اعراب
متجاوز را به سختی گوش مالی داد.

بعدهاحکومت ساسانی برای جلوگیری از غارتگری اعراب، حکومتی دست
نشانده به ریاست اعرابِ لخَمی (لخَمیان)در جنوب غربی ایران به مرکزیت
شهر حیره تأسیس کرد. برخی ازمورّخان، اقدام خسرو پرویز در برانداختن
حکومت لخَمیان را اشتباه بزرگی می شمارند که باعث شد مرزهای جنوب
غربی ایران در برابر هجوم اعراب بی دفاع بماند

انحطاط و فروپاشی ساسانیان:

یکی از مسائل و مشکلات اساسی حکومت ساسانی، دشمنی میان پادشاه و
بزرگان کشور بود. این اختلافات گاهی چنان شدّت می یافت که به برکناری و
حتی قتل پادشاه می انجامید. اقدامات خسرو انوشیروان برای حل اختلافات و
نزاع بزرگان و شاه بی نتیجه بود و هرمز چهارم، پسر و جانشین او نیز
باهمدستی بهرام چوبین، سردارِ برکنار شده و بزرگان از تخت به زیر کشیده شد
و به قتل رسید.

خسرو پرویز، پسر و جانشین او، برای رسیدن به تاج و تخت و سرکوب سرداران و
اشراف مخالف خود، از امپراتوری روم،رقیب دیرین ساسانیان کمک گرفت.
سرانجام بزرگان برخسرو پرویز شوریدند و به دستیاری پسرش شیرویه او رااز بین
بردند. پس از قتل خسرو پرویز رقابت و کشمکش در درون دربار ساسانی با شدّت
بیشتری ادامه یافت.

شیرویه جانشین خسرو، بیشتر افرادِ خاندان ساسانی را که ممکن بود وارث تاج و
تخت شوند، کشت. وضعیت سیاسی حکومت ساسانی در آن زمان آن چنان بی
ثبات گردید که درفاصلۀ چهار سال، ده تن بر تخت شاهی نشستند که دو تنِ
آنان، از دختران خسرو پرویز بودند. سرانجام بزرگان کشور،یزدگرد سوم را به
پادشاهی برگزیدند.

پایه دهم رشته انسانی

در اوایل فرمانروایی او،اعراب مسلمان به ایران حمله کردند. و در چند جنگ
بزرگمانند قادسیه، جَلولا و نهاوند، سپاه ساسانی را مغلوب کردند.یزدگرد که به
خراسان گریخته بود، سرانجام در اطراف شهرمَرو کشته شد ( ۶۵۱ م./ ۳۱ ق.) با
مرگ او، سلسلۀ ساسانیان به
پایان آمد و ایران وارد دوران اسلامی تاریخ خود شد.

برخی از عوامل مؤثر در سقوط ساسانیان عبارت اند از:
۱ ضعف قدرت سیاسی پادشاهان ساسانی به دلیل اختلاف و درگیری پیاپی با
اشراف و بزرگان؛
۲ شورش مکرر فرماندهان نظامی و دخالت آنان در
کشمکش های سیاسی؛
۳ نارضایتی تودۀ مردم از حکومت ساسانی به سبب وجودتبعیض ها و
نابرابری های اجتماعی و اقتصادی و عدم مقاومت جدی آنان در برابر اعراب؛

۴ کاهش توان اقتصادی حکومت ساسانی به سبب طغیان رودخانه های دجله
و فرات، شکسته شدن سدها و به زیر آب رفتن زمین های حاصلخیز آسورستان
(بین النهرین)؛
۵ پیام جذّاب دین اسلام که جهانیان را به پرستش خدای یگانه و برابری و
برادری فرا می خواند.
۶ انگیزه و روحیه قوی اعراب مسلمان.

مطالبهای پیشنهادی گام به گام ریاضی دهم

[su_button url=”https://www.daneshkadeha.com/product/step-by-step-math-and-statistics-1-tenth-form/” style=”flat” background=”#7d20bb” color=”#ffffff” size=”5″ wide=”yes” center=”yes” radius=”0″ icon=”icon: download” icon_color=”#487350″ text_shadow=”79px 61px 97px #e23131″ title=”گام به گام ریاضی دهم”]گام به گام ریاضی دهم[/su_button]