پرورش حلزون طبی و خوراکی یک طرح توجیهی

پرورش حلزون برای استفاده در طب سنتی، ساخت لوازم آرایشی و همچنین به عنوان خوراکی رواج دارد.

آشنایی با حلزون Snail

دانشکده ها حَلَزون یا لیسَک نوعی نرم‌تن در ردهٔ شکم‌پایان است. علت اینکه حلزون را در رده شکم‌پایان قرار داده‌اند؛ این است که در حقیقت تمام قسمت زیرین بدنش، پای آن به‌شمار می‌رود.

زیست‌شناسان تا به امروز بیش از ۳۰ هزار گونه حلزون را شناسایی کرده‌اند. حلزون از محیط زیست بسیار متنوعی برخوردار می‌باشد. محل زندگی بعضی از گونه حلزونها در دریا بوده و بعضی از گونه‌های آن در آبهای شیرین یا در باغ‌ها زندگی می‌کنند. حلزون از انواع گیاهان تغذیه می‌کند.

ظاهر حلزون

بدن شامل قسمت‌های زیر است: سر که دارای یک جفت بازوی حسی است، یک پای شکمی و پهن عضلانی که نوعی عمل خزیدن را انجام می‌دهد و یک توده احشایی پشتی و گنبد مانند که بیشتر اندامهای داخلی در آن جای داشته‌اند

(حلزونها معمولاً صدف دارند اما برخی از گونه‌های بی‌صدف آن نیز مشاهده شده‌است. چشم حلزون معمولاً بر روی دو تا شاخک بر روی سر آن قرار گرفته‌است) مرحله لاروی حلزون ولیگر نام دارد که مجهز به یک کمربند مژکی ظریف است و آن را به عنوان عضو شنا بکار می‌برد. قسمت پشتی ولیگر بعداً کاملاً بزرگ می‌شود و توده احشایی در حال رشد به سمت پشت برآمدگی می‌یابد. اما این رشد رو به بالا در طرف راست و چپ بطور یکسان صورت نمی‌گیرد و نتیجه آن پیچ‌خوردگی توده احشایی و صدفی است که روی این توده را می‌گیرد.

راه رفتن حلزون

حلزون را حتماً دیده‌اید و حتماً به راه رفتن این جانور توجه کرده‌اید. دیده‌اید با آنکه پا ندارد ولی خیلی راحت بر روی زمین جابجا می‌شود. حلزون را نرمتنی شکمپا می‌نامند چرا که در حقیقت تمام قسمت زیرین بدنش، پای آن به‌شمار می‌رود. پس حلزون پایی دارد بسیار پهن و صاف و به کمک عضلات آن خود را بر روی زمین می‌لغزاند و به این گونه روی زمین راه می‌رود. این جانور برای آنکه حرکات خود را آسان‌تر انجام دهد، از غده‌هایی که در پا-شکم خود دارد ماده‌ای چسبناک می‌تراود و جاده خود را لیز و هموارتر می‌کند. این مادهٔ چسبناک باعث می‌شود تا حتی اگر حلزون از روی یک لبه تیغ عبور کند بدنش آسیبی نبیند و در صورت عبور از یک سطح خیلی لیز می‌تواند سر بخورد.

رشد

رشد رو به بالا همچنین سبب می‌شود که لوله گوارشی به شکل U درآید و مخرج کاملاً به دهان نزدیک شود. مجموعه توده احشایی ولیگر نسبت به بقیه بدن معمولاً معادل ۱۸۰ درجه در خلاف جهت حرکت عقربه‌های ساعت می‌چرخد. در نتیجه فضای جبه در جلو و در بالای سر قرار می‌گیرد، آبششها جلویی می‌شوند، مخرج سوراخهای دفعی و تناسلی همه همگی در جلو قرار می‌گیرند و به فضای جبه باز می‌شوند. لوله گوارشی از شکل U به صورت یک قطعه درمی‌آید و قلب می‌چرخد.

تحول به صورت تابیدگی بدون تردید نوعی سازگاری با روش زندگی در حال بلوغ است. حلزونها با عقب کشاندن بدن به درون صدف از خود محافظت می‌کنند و چون صدف یک دهانه بیشتر ندارد، باز شدن دهان و مخرج در یک جا نوعی مزیت محسوب شده و دهان نزدیکتر به زمین خواهد بود. در عین حال با این پیچیدگی قسمت‌های سنگین بدن از سر راه دور شده، در روی قسمت عقبی بدن واقع می‌شوند. در نتیجه مرکز ثقل طوری جابجا می‌شود که حرکت شکم پای صدف‌دار آسانتر شود.

نگهداری و پرورش حلزون

نگهداری از لیسک‌ها آسان است. لیسک‌ها معمولاً در طبیعت حدود ۱۰ سال عمر می‌کنند. اما در قفس حدود ۳ تا ۷ سال. لیسک‌های بومی منطقه حتی تا ۱۵ سال هم عمر می‌کنند.
آنها برای انسان و سایر جانوران بی‌خطرند. نگهداری آن‌ها بسیار کم خرج است و به ندرت به بیماری مبتلا می‌شوند. اگر هم بیمار شوند علایم بیماری را به موقع نشان می‌دهند و شما وقت کافی دارید تا برای آن‌ها کاری کنید.
حداقل توجه برای نگهداری آن‌ها لازم است. آن‌ها بدون توجه می‌میرند.

لازم به ذکر است که پرورش حلزونها نیاز به شرایط و ابزار خاصی دارد، برای مثال: ایجاد لوکیشنی طبیعی همراه با هایگرومتر ( دستگاه اندازه گیری میزان رطوبت)، تمپرومتر ( دستگاه اندازه گیری دمای هوا)، خاک مرطوب و نور کافی ( شمع)، وزنه و دستگاه اندازه گیری سایز حلزون، کیت آنالیزگر ترکیبات خاک و شیشه های مخصوص برای مشاهده ی تخم ها از جمله این وسایل مورد نیاز می باشد.

تغذیه حلزون

بیشتر حلزون‌ها، برای تجزیه غذا، هزاران ساختار دندان مانند میکروسکپی در روی زبان تسمه مانندشان دارند که به نام سوهانک یا رادولا شناخته می‌شود. رادولا همانند یک سوهان عمل کرده و غذا را برای حلزون گرسنه به قطعات کوچکتر اره می‌کند.

حلزون‌ها معمولاً گیاهخوار هستند و در اصل از سبزیجاتی مانند برگ‌ها، سافه ها و گلها تغذیه می‌کنند. اما برخی از گونه‌های بزرگتر حلزون حیوانات شکارچی بوده و همه چیز خوار یا در برخی موارد کاملاً گوشتخوار هستند. به علت اندازه نسبتاً کوچک حلزون و حرکت آهسته آن، حلزون توسط بسیاری از حیوانات از جمله جوندگان، پرندگان، دوزیستانی مانند قورباغه و وزغ شکار می‌شوند. علاوه بر این، حلزون‌هایی که در محیط آبی و دریایی زندگی می‌کنند، توسط ماهی‌ها شکار می‌شود.

مکان و شرایط زندگی حلزون

آب و هوا مناسب برای پرورش حلزون: دمای ۱۵ تا ۲۵ درجه سانتیگراد با رطوبت بالا (۷۵ تا ۹۵ درصد)
خاک مناسب برای پرورش حلزون: نباید مقدار زیادی شن و ماسه و یا خاک رس داشته باشد، محتوای ۲۰-۴۰٪ مواد آلی باشد، pH حدود ۷ باشد.

در بعضی شکم پایان به ویژه لیسه‌های خشکی و دریازی، صدف کوچک شده یا از بین رفته است. رشد در این موارد شامل بازشدگی است که در نتیجه توده احشایی تا حدودی یا بطور کامل به جایگاه نوزادی خود برمی‌گردد. لیسه‌های ساکن خشکی برای جلوگیری از خشک شدن باید در نقاط مرطوب بسر برند. این جانوران معمولاً شبها از جایگاه خود خارج می‌شوند و از سبزیها تغذیه می‌کنند. لیسه‌ها خسارات زیادی به باغها وارد می‌آورند. فضای جبه همه حلزونهای ساکن خشکی از محفظه آبششی به محفظه ششی تغییر یافته است و این حلزونها از هوا تنفس می‌کنند. پاره‌ای از این جانواران، سازگاری مجدد با محیط آب یافته‌اند اما هنوز هم با شش تنفس می‌کنند و برای گرفتن هوا باید گاهگاهی به سطح آب بیایند.

دشمنان حلزون

حلزون‌ها دشمنان زیادی در طبیعت دارند. از جمله سوسک‌های زمینی، مارها، قورباغه‌ها و وزغ ها، لاک‌پشت‌ها و پرندگانی مثل: مرغ، اردک و غاز.

انواع حلزون قابل پرورش

حلزون هرمافرودیت

حلزون هم نر و هم ماده است بنابراین می‌تواند در یک زمان هم تخم و هم اسپرم را تولید کند. البته برای بارور کردن تخم‌ها، حلزون‌ها باید اسپرم‌های خود را با یکدیگر مبادله کنند.
حیوانی که هم نر و هم ماده‌است، هرمافرودیت نام دارد. حلزون قهوه‌ای رنگ باغچه‌ای، در یک زمان حدود ۸۰ تخم کروی زرد یا سفید رنگ بر روی خاک سطحی باغچه می‌گذارد.
حلزون می‌تواند بیشتر از ۶ بار در سال تخم ریزی کند. حدود دو سال طول می‌کشد تا یک حلزون بالغ شود.

حلزون‌های بدون صدف

در بعضی شکم پایان به ویژه لیسه‌های خشکی و دریازی، صدف کوچک شده یا از بین رفته‌است. رشد در این موارد شامل بازشدگی است که در نتیجه توده احشایی تا حدودی یا بطور کامل به جایگاه نوزادی خود برمی‌گردد.
لیسه‌های ساکن خشکی برای جلوگیری از خشک شدن باید در نقاط مرطوب بسر برند. این جانوران معمولاً شبها از جایگاه خود خارج می‌شوند و از سبزیها تغذیه می‌کنند. لیسه‌ها خسارات زیادی به باغها وارد می‌آورند.
فضای جبه همه حلزونهای ساکن خشکی از محفظه آبششی به محفظه ششی تغییر یافته‌است و این حلزونها از هوا تنفس می‌کنند.
پاره‌ای از این جانواران، سازگاری مجدد با محیط آب یافته‌اند اما هنوز هم با شش تنفس می‌کنند و برای گرفتن هوا باید گاهگاهی به سطح آب بیایند.

حلزون اسکارگو یا خوراکی

یکی از گونه‌های خوراکی حلزون، اسکارگو نام دارد. خوراکی که از حلزون اسکارگو تهیه می‌شود به همین نام نیز خوانده می‌شود. شاید بتوان گفت که تعداد خاصی از حلزون ها خوراکی هستند چرا که تعدادی از آنها آنقدر کوچک اند که مناسب خوردن نیستند.
در فرانسه نوع خاصی از آن به نام Helix pomatia برای پختن استفاده می شود، پختن آن نیز به این صورت است که پس از خارج کردن گوشت از پوسته با کره، سیر و انواع ادویه ها طبخ شده و دوباره به داخل پوسته برگردانده می شوند.

انواع گونه های خاکی و خوراکی پرورش حلزون:

• آسپورسوم شاخ دار
• Helix pomatia
• فولاد شیر
• Iberus alonensis
• Cepaea nemoralis
• Cepaea hortensis
• علامت گذاری های اوتالا
• vermiculata Eobania
• مارپیچ سبز
• آلیانس آلیانس
• دیافراگم مارپیچ
• Theba pisana
• نامزد Sphincterochila candidissima یا Leucochroa candidisima
• آچاتینا فولکا

دلایل پرورش حلزون

پرورش حلزون خوراکی

گوشت حلزون به خاطر داشتن میزان پروتئین بالا، آهن، چربی پایین و آمینو اسیدهای کامل که برای بدن انسان نیاز است مورد توجه قرار گرفته است.
میتوان تخم های حلزون را بعنوان یکی دیگر از غذا های لذیذ و گرانقیمت نام برد.
حلزون داخل ایران برای انسان استفاده خوراکی ندارد و باید حلزون صادر شود.

پرورش حلزون طبی و آرایشی

تولید کرم حلزون و یا استفاده در طب سنتی برای جوانسازی و روشنایی پوست
با اینکه استفاده از کرم های حلزون در یک دهه گذشته رونق بسیاری پیدا کرده است، اما استفاده از حلزون زنده شیوه تازه ای است که راه خود را به سالن های زیبایی ژاپن باز کرده است.

ماده لزجی که حلزون هنگام عبور از خود باقی می گذارد (موکوس) دربرگیرنده ترکیبی از پروتئین‌های قدرتمند، آنتی اکسیدانها و هیالورونیک اسید است که گفته می شود به احیای رطوبت پوست کمک کرده، التهاب را فرو می نشاند و پوست مرده را از بین می برد. این ماده به صدمات وارد شده توسط خورشید به پوست صورت کمک می کند.

ترشحات حلزون به دو صورت باعث طراوت پوست می شود: اول آنکه دارای الاستین و کلاژن و دیگر پروتئین های تشکیل دهنده پوست است و دوم آنکه باعث کاهش آسیب رادیکال های آزاد به می شود.
کسانی که این روش را تجربه کرده اند می گویند حلزون ها سریع تر از حد تصور روی پوست حرکت می کنند، به راحتی از پوست جدا نمی شوند و به فرد احساس یک جریان خفیف الکتریکی را می دهند.

حلزون تراپی چیست؟

حلزون تراپی (Snail Therapy) یکی از روش ‌های جوانسازی پوست است. در حلزون تراپی با استفاده پزشکی و طبی ازحلزون‌های مخصوص و درمانگر می‌توان به نتایج فوق العاده‌ای در ترمیم و زیبایی پوست دست یافت. ترشحات حلزون‌هایی که در روش حلزون تراپی به کار برده می‌شوند دارای خاصیت ترمیم کنندگی بوده و بیشترین استفاده از آن‌ها برای پوست و بیماری‌های پوستی است. در واقع استفاده از حلزون به صورت زنده یا همان حلزون تراپی یکی از بهترین روش‌های پاکسازی پوست به شمار می‌رود و با توجه به نتایج قابل مشاهده و بی نظیر به یک معجزه زیبایی شهرت یافته است.

پرورش حلزون آکواریومی

نگهداری در آکواریوم های گیاهی

چند مدل حلزون هست که شما میتوانید آنها را در آکواریوم گیاهی خود نگهدارید چون یا نرخ تکثیر پایینی دارند و شما میتوانید رشد جمعیت آنها را کنترل نمایید و یا اینکه به هیچ وجه در آب شیرین تخم اینگونه از حلزونها به حلزون تبدیل نمی شود و نیاز به یکسری شرایط خاص دارد. شما میتوانید از حلزون عاج (Ivory Snails)، حلزون توت فرنگی (Nerite Snails)، حلزون رامشورن (Ramshorn Snails)، حلزون لوله ای (Trumpet Snails)، حلزون زبرا (zebra snails)، حلزون سیب یا حلزون طلائی در آکواریوم های گیاهی استفاده نمایید.

بازار اقتصادی حلزون

حلزون در ایران مصارف مشخصی ندارد و بازار هدف در ایران را باید پیدا بکنید. برای صادرات تقریبا بیشتر کشورها خواهان آن هستند یا خودتان یک نوع مصرف را ایجاد کنید.
مثلاً: مصرف برای خوراک زالو برای پرورش دهنده های زالو، برای ترمیم و جوان سازی پوست استفاده در آرایشگاه ها و مطب های طب سنتی، فروش به عنوان حیوان خانگی، استحصال مواد تولیدی توسط حلزون و…

استفاده از حلزون برای زیبایی در اروپا رایج نیست اما به نظر می رسد زیبایی پسندان اروپایی هم بزودی از قافله عقب نمانند.

حلزون ها را می توان تازه، یخ زده و یا پخته شده در ظروف به فروش برسانید. بازار اصلی هتل ها و رستوران ها هستند. مصرف خوراکی در انگلستان طی دهه گذشته بطور قابل توجهی افزایش یافته و بیشتر آنها وارد کشور شده اند.

صادرکنندگان اصلی حلزون کشورهای لهستان، الجزایر، یونان و ترکیه هستند.

خلاصه طرح پرورش حلزون

پرورش حلزون در محیط حصار بندی شده: (در کشورهای اروپایی/یورو)

ساختمان ها: £۴،۰۰۰ – £۲۵،۰۰۰
سیستم تمیز کردن خودکار: £۳،۰۰۰ – £۶،۰۰۰
این مقدار سرمایه برای شما به مدت ۶ ماه – ۱۸ ماهه کار خواهد کرد.

هزینه های جاری:
سیستم تمیز کردن خودکار: £ ۴،۰۰۰ به ازای هر تن
خرید حلزون: گونه Achatina achatina هر کدام £۵؛ گونه Helix aspersa هر کدام £۰٫۹۰
هزینه خوراک: ۵۵ – £۰٫۴۵  برای هر کیلو حلزون زنده
۰٫۲۰ – £۰٫۰۸ هزینه نور و گرما برای هر کیلو حلزون زنده

بازگشت سرمایه:
فروش مستقیم (خرده فروشی): هر کیلویی £ ۸٫۰۰
رستوران ها: هر کیلویی £ ۱۰٫۰۰ – £ ۱۲٫۰۰
شرکت های فرآیندی: هر کیلویی £۳٫۰۰ – £۴٫۰۰