پرورش غاز در ایران ، پرورش غاز گوشتی و پرورش غاز تخمگذار ، پرورش غاز اوکراینی بهترین نژاد پرورش غاز
اگر جایی برای پرورش طیور دارید، پرورش غاز میتواند منبع درآمد خوبی برایتان باشد. شما میتوانید با پرورش غاز گوشتی کسب و کاری مناسب برای خود به وجود آورده و از این راه به پول برسید.
تأمین پروتئین حیوانی برای تغذیه انسان اهمیت بسیاری دارد. تولید گوشت طیور به عنوان گوشت سفید، به دلایل تغذیه ای، بهداشتی و اقتصادی، از اهمیت بیش تری برخوردار است. کمبود منابع تولید و ریسک پذیری بالا، لزوم استفاده از شیوه های جدید پرورش و تولید محصول رقابتی را دوچندان کرده است.
طرح توجیهی پرورش غاز
دانشکده ها : پرورش غاز گوشتی به خاطر ویژگی های فیزیولوژیکی و رفتاری، بسیار آسان تر و به صرفه تر از سایر طیور است. البته به دلیل های گوناگون تولید صنعتی در کشورمان دیده نمی شود. از جمله ی این دلیل ها می توان به فرهنگ مصرف مردم، ترس سرمایه گذاران برای ورود به این بخش، نبود سیاست های تشویقی و برنامه ی مدون از سوی مسئولان کشاورزی و نبود پشتوانه های لازم مانند اتحادیه اشاره کرد.
البته پرورش غاز گوشتی به صورت سنتی در روستاهای ایران رواج دارد و به صورت نیمه صنعتی هم بسیار ناچیز است. این در حالی است که انواع پرورش غاز سال هاست که در روسیه، اروپای شرقی و شرق آسیا رواج دارد و در این صنعت بسیار پیشرفت کرده اند.
معرفی غاز
غازها متعلق به راسته ی غاز سانان، خانواده ی آناتید، زیرخانواده ی آنسرین و دسته ی غاز ها هستند. پرندگانی خون گرمند و توانایی پرواز دارند و شنوایی و بینایی شان تکامل یافته است. راسته ی غاز سانان منقار پهنی دارند که دارای حفره های فراوان حسی است. همچنین دارای پرده بین انگشتان پا هستند. جوجه هایشان هم پس از بیرون آمدن از تخم توانایی شنا کردن در آب را دارند.
ویژگی های فیزیولوژیکی غاز:
غازها توانایی زیادی در سازش با شرایط محیطی جدید برای زندگی دارند. توانایی تحمل سرمای تا ۱۰- درجه ی سانتیگراد و گرمای زیاد را دارند؛ ولی جوجه غازها بسیار به سرما حساس هستند. نسبت به بیماری ها بسیار مقاوم هستند. توانایی استفاده از علوفه ی خشبی، پرورش و نگهداری از آن ها را بسیار مقرون به صرفه تر از سایر ماکیان کرده است.
ویژگی های رفتاری غاز:
غازها زیرک ترین پرنده های اهلی هستند و حافظه ای بسیار قوی دارند و هرگز به کانی بالیسم دچار نمی شوند. در ضمن پرندگانی آبدوست هستند.
تخم غاز:
تخم غاز ۱٫۸ برابر درشت تر از تخم مرغ است و پوسته ی آن ۱٫۵ برابر ضخیم تر از پوسته ی تخم مرغ است. تعداد روزنه های پوسته ی تخم غاز در واحد سطح نسبت به تخم مرغ کم تر است. زرده ی تخم غاز کم آب تر و چرب تر از تخم مرغ است. درصد سفیده ی تخم غاز ۵۲٫۵، زرده ۳۵٫۱ و پوسته ۱۲٫۴ است.
گوشت غاز:
گوشت غاز غنی از پروتئین است. محتوای چربی گوشت بسته به نژاد پرنده ، روشی که مدیریت می شوند و غذایی که میخورند متغیر است. محتوای چربی بعد از پخته شدن هم تا حد زیادی به روش پخت بستگی دارد. گوشت غاز بدون پوست، چربی بالایی ندارد. در سال های اخیر بدلیل تبلیغات تلویزیونی برای استفاده چربی ایده آل هنگام سرخ کردن سیب زمینی ها، چربی غاز هم تقاضای بالایی داشته است.
معرفی نژاد های اهلی غاز
دو نژاد امبدن و تولوز از نژاد های گوشتی هستند و برای تولید هیبرید گوشتی در لاین پدری قرار می گیرند میزان تخمگذاری آن ها هم کم است. وزن نژاد نر بالغ در این دو نژاد به ترتیب ۹ و ۱۲ کیلوگرم و ماده های آن به ۸ و ۹ کیلوگرم می رسند. نژاد لاندز هم برای تولید گوشت و کبد چرب استفاده می شود.
نژاد سفید ایتالیایی، تخمگذار است و درصد جوجه درآوری زیادی دارد و به عنوان پایه ی مادری استفاده می شود. تخمگذاری آن ۶۰ تا ۷۰ عدد با میانگین وزن ۱۶۰ تا۱۸۰ گرم است.
نژاد چینی هم دارای ۲ سویه ی سفید و قهوه ای است و به علت داشتن جثه ی کوچک و سرعت رشد کم، تخم گذاری خوبی دارد. در یک دوره ی پنج ماهه، ۵۰ تا ۶۰ تخم با وزن ۱۲۰ گرم تولید می کند. نژاد هویان هم سبک است و تخمگذار ی بالایی دارد. غاز مادر آن در ۲۴۰ روزگی بالغ شده و ۹۰ تا ۲۱۰ تخم با وزن ۱۲۰ تا ۲۱۰ گرم می گذارد. نژاد کوبان هم تخمگذاری زیاد و به تعداد ۶۰ عدد با میانگین ۱۵۰ گرم دارد و در لاین مادری قرار می گیرد.
طرح پرورش غاز
پرورش غاز گوشتی نژاد غاز اوکراینی از نژادهای تخمی و گوشتی بومی بازدهی بهتری دارد. غازهای اوکراینی یکی از بهترین نژادهای غازها هستند که نوکشان سیاه است و تا حدی به قرمزی می زند.
سود پرورش غاز گوشتی: هر غاز ماده بعد از گذشت یک سال ۲ میلیون تومان سود دارد.
۱- پرورش نژاد گوشتی که به چند روش انجام می شود:
- نیمچه ی گوشتی: پرواربندی در سالن های بسته به مدت ۶۰ تا ۶۵ روز تا رسیدن به وزن حدود ۴ کیلو گرم.
- غاز مزرعه: پرورش در طول دو هفته در مزرعه با جیره ی آغازین و سپس فرستادن به مرتع و چرا کردن و ارسال به بازار در ۱۸ هفتگی.
۲- پرورش نژاد های تخم گذار برای تولید تخم خوراکی.
۳- پرورش دو منظوره برای تولید گوشت و تخم که بیش تر به صورت سنتی انجام می شود.
۴- پرورش غاز گوشتی مادر برای تهیه تخم نطفه دار.
۵- تغذیه ی اجباری غاز برای تولید کبد چرب (جگر حجیم): غازها را بعد از ۱۲ هفتگی برای افزایش ذخیره ی چربی در جگر با جیره های پر انرژی مانند: روغن های حیوانی و ذرت پخته شده ، به مدت یک تا دو ماه تغذیه ی اجباری می کنند . با این روش جگر غاز ها از وزن طبیعی ۱۵۰ گرم به ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ گرم می رسد.
روش های پرورش غاز
- پرورش در سالن بسته
- پرورش به صورت سالن و مرتع
- پرورش به صورت سیستم باز
- پرورش در شالیزار مناسب منطقه ی شمال ایران و سایر شالی کاری های کشور
- پرورش توأم غاز و ماهی در استخر های پرورش ماهی مناسب حاشیه ی رودخانه های کشور.
در هر نوع از پرورش، مرحله ی ابتدایی پرورش دشوارترین است که تا سه هفتگی طول می کشد. در این مرحله جوجه ها به شدت به سرما حساسند. برای سه روز اول دمای سالن ۳۴ تا ۳۶ درجه ی سانتی گراد و در پایان هفته دما به ۳۲ درجه می رسد. در پایان هفته ی دوم دما به ۲۴ درجه کاهش می یابد . در سالن بسته نیاز به تهویه وجود دارد ولی در روش های باز در این نوع هزینه هم صرفه جویی می شود.
محل نگهداری و پرورش غازهای اهلی
برای نگهداری غازها به جایگاه‌های حرفه ای و سرمایه‌گذاری زیاد نیاز نیست، کافی است که محلی سرپوشیده برای آنها درنظر گرفت تا غازها از هوای گرم و نور مستقیم خورشید در تابستان، برف و باران در زمستان در امان باشند.
اما جوجه غازها احتیاج به جایگاه و مراقبت‌های خاص دارند، البته نه به‌اندازه جوجه مرغ و جوجه بوقلمون، جوجه غاز از این نظر از جوجه اردک نیز سرسخت‌تر است. سطح مورد استفاده برای جوجه غاز بیشتر از اردک است. بدین نحو که برای هر جوجه غاز در هفته اول زندگی ۰۸/۰ متر مربع و در هفته دوم ۰/۱۵ مترمربع سطح در نظر گرفته می‌شود و تا زمان رفتن به گردشگاه و چراگاه کمی هم بر اندازه سطح مزبور افزوده می‌شود.
خوراک و تغذیه ی غاز
در مرحله ی آغازین پرورش پرندگان آبدوست، جیره ی پیش دان بصورت کرامبل یا پلت ریز توصیه می شود:
این جیره ها ۱۶ تا ۱۸ درصد پروتئین خام و ۲۶۰۰ تا ۲۹۰۰ کیلو کالری انرژی متابولیسمی در هر کیلو گرم دارند.
جیره ی پیش دان جوجه غاز ها برای سه هفته ی اول پرورش ۲٫۵ تا ۲٫۷ کیلوگرم است و مقدار آب ۷ تا ۸ لیتر می باشد.
بعد از ۲۱ روز مصرف کنسانتره ی آنان را تا ۲۵ درصد کاهش داده و برایشان علوفه فراهم می کنند.
اگر برای چرا به مرتع برده شوند، باید دان اصلی را پس از بازگشت از چرا به آن ها داد؛ چون با استراحت شبانه غذا بهتر هضم و جذب می شود. وزن آن ها در یک ماهگی به ۵/۱ کیلوگرم می رسد.
جیره ی استاندارد مرکز تحقیقات طیور روسیه برای جوجه غازهای گوشتی:
حاوی ۱۸ تا ۲۰ درصد پروتئین خام و ۲۸۰۰ تا ۳۰۵۰ کیلوکالری در کیلوگرم انرژی متابولیسمی می باشد.
نسبت انرژی به پروتئین ۱۵۰ تا ۱۵۵ و ضریب تبدیل جیره ۲٫۹ تا ۳ باشد. یعنی جوجه غاز در ۶۰ روز به وزن زنده ی ۴٫۳ تا ۴٫۶ کیلوگرم برسد.
پرورش دهندگان حرفه ای تا ۲۰ روزگی از این جیره ها استفاده می کنند و از ۲۱ روزگی به بعد جوجه ها را به چرا می برند تا هزینه ها کاهش یابند. با این روش ۲۵ درصد افت وزن زنده نسبت به پرورش در سالن بسته راداریم ، اما باز هم اقتصادی تر است.
تغذیه ی غاز تخمگذار
برای غازهای تخمگذار، مقدار محدودیت غذایی برای جلوگیری از مصرف بیش از حد خوراک بین ۱۰۰ تا ۲۰۰ گرم خوراک برای هر پرنده در روز است. چریدن در مراتع مرغوب برای گله های مادر تا سن ۶ هفتگی قبل از تولید ضروری است. در فصل تولید با جیره ی ۱۶ درصد پروتئین تغذیه می شوند و در اوج تولید می توان ۲۰۰ گرم کنسانتره به غاز داد.
تخمگذاری در غازهای تخمگذار
تخمگذاری غازها اول پاییز شروع می‌شود. بهتر است جمع‌آوری تخم‌های جوجه کشی در سال سوم انجام شود. غازهای ماده را می‌توان ۸ تا ۱۰ سال و غازهای نر را ۶ تا ۷ سال نگهداری کرد. در بیشتر نژادها تعداد تخم‌های تولید شده در سال، بیشتر از ۵۰ تا ۱۰۰ عدد نیست.
برای هر ۵ تا ۶ غاز یک لانه تخمگذاری کافی است. لانه تخمگذاری ممکن است انفرادی یا دسته جمعی باشد.
تخم غاز را باید روزانه جمع‌آوری کرد و آن را در جای سرد قرار داد.
در نژادهای تولوز و مصری تعداد تخم، کمی بیشتر از نژادهای دیگر است.
تخم غاز حجیم بوده و دو انتهایش کشیده و رنگ آن سفید است.
جوجه کشی
طول مدت جوجه کشی در غاز ۳۰ روز است. ۲۷ روز در بستر با دمای ۳۷٫۷ درجه ی سلسیوس و رطوبت ۶۰ تا ۶۵ درصد و ۳ روز آخر در هچر با ۳۷ درجه ی سلسیوس و رطوبت ۸۰ درصد. تخم ها باید به حالت افقی قرار بگیرند و با زاویه ی ۱۸۰ درجه بچرخند. جنین بسیا به افزایش درجه ی حرارت حساس است.
خنک سازی تخم ها هر ۲ روز یک بار برای ۱۵ دقیقه صورت می گیرد. از روز پانزدهم هم هر ۲ روز یک بار تخم ها را با آب ۳۷٫۵ درجه ی سلسیوس اسپری می کنند.
دستگاه جوجه کشیباید ۲۱ درصد اکسیژن داشته باشد. تهویه ی ماشین جوجه کشی تخم غاز دو برابر بیش تر از تهویه ی تخم مرغ است. بهترین وزن تخم غاز برای جوجه کشی ۱۲۰ تا ۱۶۰ گرم است و ایندکس مناسب آن ۱٫۵۱ می باشد. از یک تخم ۱۵۰ گرمی ، یک جوجه ی ۱۰۰ گرمی به وجود می آید. دوره ی جنینی آن ۱۰ روز بیش تر از تخم مرغ است.
⊗ بهداشت و بیماری های غازها
به طور کلی غاز نسبت به سایر ماکیان مقاومت بهتری نسبت به بیماری ها دارد. ولی برای جوجه ریزی باید اقدامات بهداشتی به صورت کامل انجام شود.
عامل بیماری در غاز ها عبارتند از:
- پرورش غیر هم سن
- رطوبت بستر و محیط و در نتیجه آلودگی بیش تر
- بروز بیماریهای انگلی در پرورش توأم با ماهی و استفاده از خوراک در محیط آزاد
با کنترل این موارد از بیش تر بیماری ها پیشگیری می شود.
بیماری های غاز شامل بیماری های عفونی ناشی از ویروس ها، باکتری ها، پروتوزوآها، قارچ ها و بیماری های انگلی است.
از بیماری های مهم غاز می توان این ها اشاره کرد:
- نیوکاسل شامل ۵ تیپ
- آنتریت ویروسی با تلفات تا ۹۰ درصد
- مایکوپلاسموز شامل مایکوپلاسما گالی سپتیکوم (MG) و مایکوپلاسما سینوویه (MS)
- کولی باسیلوز توسط باکتری اشرشیاکولی با شدت زیاد
- تورم کلوآک (چسبندگی مقعد) در شرایط آلوده و کوکسیدیوز توسط تک یاخته ی ایمریا
- اسهال خونی در جوجه های ۳ تا ۱۲ هفته.
روش درمان بیماری های عفونی در این بحث نمی گنجد. ولی استفاده از واکسن های رایج در پیشگیری از بیماری های ویروسی و رعایت بهداشت ضروری است.
خلاصه ی طرح توجیهی پرورش غاز
راه اندازی یک واحد پرورش غاز با ۵۰۰ مولد
میزان کل سرمایه گذاری: ۴۳۵ میلیون تومان
تعداد اشتغال: ۲ نفر
دوره بازگشت سرمایه : ۳٫۵ سال
پرورش ۱۰ غاز مولد در حیاط خانه و یا روستا
سرمایه لازم: ۱۰ میلیون تومان
مدت بازگشت سرمایه: ۵ ماه
• نتیجه: پرورش غاز گوشتی کار زود بازده و پرسودی است. غازهای اوکراینی تزئینی هستند و زیاد تخم می گذارند که به لحاظ جوجه کشی خیلی مفید هستند. اما نکته اصلی این است که جوجه کشی این غازها کار سختی است و نیاز به تخصص ویژه ای دارد. اگر کسی بتواند مرحله جوجه کشی را به درستی انجام بدهد، مسلما در کارش موفق خواهد بود و خیلی زود به سوددهی می رسد.