پاورپوینت مقاله انسان آزاد و انتخابگر

فصل هفتم : انسان آزاد و انتخابگر

انسان انگونه كه مي انديشد ، حقيقتا داراي اراده اي آزاد است و خود تصميم مي گيرد كه چه كند و در تنيجه بايد پاسخگوي كارهي خود باشد.

يكي از تفاوت هاي اصلي انسان با ساير موجودات اين است كه بايد با اراده و اختيار خود به سوي سعادت و كمال نهايي اش حركت كند .

ميزان آزادي اراده و اختيار انسان در كارهاي روزانه و نقش او در سرنوشت خويش از جمله مسائلي است كه همواره مورد بحث انسان شناسان بوده است .

جبر و اختيار در بحث هاي كلامي نيز مورد توجه است :

چنان كه از يك سو با خداشناسي و رابطه خدا با انسان ارتباط دارد و از ديگر سوي با تكليف و ثواب و عقاب .

نظريه جبر :

عده اي از انديشمندان به اين مسئله كه آيا انسان واقعا داراي اراده و اختيار است و خود كارهايش را انتخاب مي كند ،

پاسخ منفي داده اند .

اينان مي گويند انسان همواره تحت سيطره عوامل مختلف است .

جبرگرايان مادي بر عوامل جبري مادي تاكيد مي ورزند .

الف ) جبر مادي :

جبر اجتماعي يا زيستي و مانند آن بدين معنا نيست كه همه جامعه شناسان يا زيست شناسان جبرگرا هستند .

مهمترين انواع جبر مادي از اين قرارند :

1 . جبر اجتماعي :

جامعه شناسان معمولا به بعد اجتماعي انسان توجهي ميژه دارند و انسان را موجودي اجتماعي تعريف مي كنند .

دوركهيم ، ماركس و هگل نقش اساسي را در شكل گيري شخصيت انسان ،

به جامعه داده ع و اراده و تصميم انسان را تابع شرايط اجتماعي معرفي مي كنند .

2 . جبر زيستي يا فيزيولوژيك :

تعريف انسان به يك ارگانيسم يا مجموعه اي از اعضا و اندام پيچيده و منظم ،

نتيجه توسعه علوم پزشكي و روانشناسي تجربي است .

بر اساس چنين تفسيري از انسان ،

تمامي كارها و اوصاف رواني او مانند لذت و درد ،

تصميم و انتخاب ،

محصول تغييرات الكتروشيميايي در مغز و سلسله اعصاب است .

گرچه جامعه از جهات مختلف بر فرد تاثيرگذار است

اما پذيرش چنين امري به معناي نفي اراده و اختيار انسان نيست .

در واقع شرايطمختلف سياسي ،

اقتصادي  و فرهنگي ،

زمينه اتخاذ تصميم هاي ويژه اي را فراهم مي آورد ولي تحقق چنين امري بدين معنا نيست كه آدمي مجبور است .

 

پاورپوینت مقاله انسان آزاد و انتخابگر

مهمترين اشكال جبر زيستي يا فيزيولوژيك نيز اين است

كه جنبه مابعدالطبيعي انسان ، يعني روح او را – كه در فصل سوم مورد بحث قرار گرفت

– ناديده گرفته است .

البته تغييرات الكتروشيميايي درون مغز و سلسله اعصاب پيش از بروز اراده و انتخاب و حالتهاي ديگر رواني

– مانند لذت ، شادي ، ترس و …. – امري انكارناپذير است.

ب ) جبر الهي :

گاه نفي اراده و اختيار انسان و اعتقاد به جبر ،

ريشه ديني و مذهبي دارد .

ريشه ديني جبر بدين معنا نيست كه واقعا يكي از آموزه هاي اديان الهي ، جبر باشد

بلكه چشم دوختن به برخي از اموزه ها و بي توجهي به آموزه هاي ديگر موجب برداشت نادرست از دين و اعتقاد به جبر مي گردد.

در اينجا تنها دو دليل از مهمترين دلايل جبرگرايان را بر مي رسيم :

1 . علم پيشين الهي

يكي از آموزه هاي مورد تاكيد اديان اين است كه خداوند از ازل به همه جزئيات  عالم علم داشته است .

اعتقاد به علم ازلي الهي كه گاهازآن به ” قضا و قدر” يا ” سرنوشت ” و مانند آن تعبير مي شود ،

در نگاه اوليه مجالي براي اختيار انسان نمي گذارد .

اگر از روز ازل معلوم بوده كه من در اين لحظه چنين  مي كنم ،

پس حتما چنين خواهم كرد .

به بيان ديگر ، يا بايد بپذيريم كه همه وقايع براساس همان علم ازلي ت

حقق مييابدو ما چاره اي جز عمل كردن به آن نداريم ،

يا اينكه مي توانيم بر خلاف آنچه از ابتدا مقدر شده ،

عمل كنيم . لازمه پذيرش صورت اول اين است كه انسان هيچ اختياري ندارد و مجبور است :

در صورت دوم نيز علم نامحدود الهي مخدوش مي شود و بايد گفت خداوند از روزنخست همه چيز را نمي دانسته است .

از آنجا كه علم ازلي الهي و اعتقاد به قضا و قدر از آموزه هاي ديني است

كه نمي توان ازآن دست شست ،

عده اي با تمسك به آن معتقد به جبر شدند .

مقاله انسان آزاد و انتخابگر

علم پيشين الهي هيچ منافاتي با راراده و اختيار انسان ندارد .

اين اشكال از آنجا ناشي شده كه مسئله علم ازلي الهي به نيكي درك نشده است و گمان مي شود اسباب و مسببات اين عالم تبع علم ازلي است .

در اينجا نيز وقتي عبارت علم ازلي را به كار مي بريم ،

گمان مي كنيم اگر به فرض خود ما نسبت به آينده علم قطعي داشتيم  ،

علم پيشين الهي نيزچنين است : حال آنكه خداوند موجودي فرازماني وفرامكاني است .