تاریخ تفکر اجتماعی در اسلام گروه علوم اجتماعی

تاریخ تفکر اجتماعی در اسلام گروه علوم اجتماعی با فرمت پاورپوینت در ۱۶۸ اسلاید آماده تهیه شده است . شما می توانید از این تحقیق نهایت استفاده رو ببرید این تحقیق از چندین منبع جمع آوری شده است و مناسب برای شما کاربران عزیز میباشد.

پاورپوینت دانلود تحقیق در مورد تاریخ تفکر اجتماعی در اسلام گروه علوم اجتماعی

درس : تاریخ تفکر اجتماعی در اسلام گروه علوم اجتماعی

واحد درسی : ٢ واحد نظری
منبع : تاریخ تفکر اجتماعی در اسلام
مولف : غلامرضا سلیم
انتشارات : دانشگاه پیام نور
چاپ هفتم : ١٣٧٩
تابستان ١٣٨۵
شهناز صداقت زادگان گروه علوم اجتماعی درس تاریخ تفکر اجتماعی در اسلام تاریخ تفکر اجتماعی در اسلام یکی از دروس پایه در رشته علوم اجتماعی است.

این درس دارای پیش نیاز نیست .

تاریخ تفکر اجتماعی در اسلام گروه علوم اجتماعی به کنکاش پیرامون نقش متفکران اجتماعی مسلمان درانتقال علوم یونان باستان به جوامع شرقی مسلمان می پردازد.این مبحث دانشجو را با اندیشه متفکران مسلمانی آشنا می سازد که قبل از ظهور علم جامعه شناسی درمورد جامعه ، ساخت و سیر تحول آن به اندیشه پرداخته و آثار ارزنده ای تولید نموده اند. این آثار از یک سو زمینه ساز رشد جامعه شناسی علمی شده است و از سوی دیگر در صد سال اخیرموجبات بیداری و آگاهی ملل اسلامی را فراهم آورده است.

اهداف کلی درس

•  شناخت متفکرین مسلمان که در باب مسائل اجتماعی اندیشه نموده اند.
•  وضوح بخشیدن به نقش اندیشمندان اسلامی در ایجاد دانش جدید
• آشنایی با بزرگان اندیشه که موجب بیداری ملل اسلامی شدند.

مقدمه

• ویژگی ایمان :
•  زیبایی احساس
•  عشق و امید
•  مقصد می سازد
•  جهت سازگاری با خود  خواستن
•  امنیت درونی

ویژگی علم :

•  زیبایی اندیشه
•  روشنایی
•  ابزار می سازد
•  سرعت
•  سازگاری با جهان
•  توانستن
•  امنیت بیرونی

ادامه مقدمه

 ویژگی ایمان:

•  چه باید کرد
•  انقلاب درون
•  روان آدمی
•  گسترش عمودی
•  انسان ساز
•  نیروی متصل
•  زیبایی روح

 ویژگی علم :

•  چه هست
•  انقلاب بیرون
•  جهان آدمی
•  گسترش افقی
•  طبیعت ساز
•  نیروی منفصل
•  زیبایی عقل

سه نیاز بشر امروز از نظر اقبال

١ .تعبیری روحانی از جهان
٢ .آزادی روحانی فرد
٣ .اصول جهانی موثر که تکامل بشری را بر مبنایی روحانی توجیه کند

ویل دورانت

 تعریف اسپنسر از تربیت سازگار کردن انسان با محیط او

است.

 چنین اندیشه ای از فلسفه مکانیک برخاسته است و به پوچ

گرایی می انجامد .

 انسان امروز دچار خلاء ناشی از عمق فطرت آرمانخواه
 با ادبیات، فلسفه و هنر می توان این خلاء را پر کرد. است.

جانشینی علم و ایمان از نظر اسلام علم و ایمان هر دو ضرورت دارند و مکمل یکدیگر هستند.

 ایمان بدون علم خرافات و جمود در پی دارد (خوارج) در قرآن و در روایات علم سودمند مورد تاکید است.  پیامبر خدا علمی را که در تحقیق در باره آن باز باشد و سودمند باشد تشویق می کند.

منابع علم در اسلام

•  طبیعت: طبق آیه قل انظروا فی السموات و الارض …
•  تاریخ : شامل آیات قرآن در مورد اقوام و پیامبران است.
•  همچون قوم بنی اسرائیل و حضرت موسی (ع)
•  به مصداق سوره آل عمران آیه : قد خلت من قبلکم سنن
• فسیروا فی الارض فانظرو کیف عاقبه المکذبین

ادامه منابع علم در اسلام

 ضمیر انسان : در قرآن به آفاق(جهان بیرون) و انفس (جهان درون )اشاره شده است.

 به مصداق سوره فصلت آیه سنریهم آیاتنا فی الافاق و فی انفسهم حتی یتبین لهم انه الحق

 کانت معتقد است دو چیز اعجاب آور وجود دارد :

١ .آسمان پر ستاره
٢ .ضمیر انسان

 در زمان پیامبر ابهام ها پاسخ می گرفتند .

نهضت و جنبش علمی

مسلمین  پس از پیامبر عرب زبانان به احادیث و قرآن استشهاد می کردند:

١ .به سبب زبان واحد اختلاف کمی داشتند.

٢ .از تفسیر به رای و تاویل آیات متشابه منع می کردند.

٣ .درگیر جنگ بودند.

 به دلایل فوق اختلاف د رفروع دین ، عبادات و معالات بود که زود حل می شد.

ادامه نهضت و جنبش علمی مسلمین

 در زمان خلافت ابوبکر بحث ها شروع شد زیرا مرز کفر و ایمان روشن نبود.

 پس از بروز اعمال نزدیکان عثمان و قیام طلحه و زبیر ، حضرت علی (ع) و ظهور خوارج و اعمال خاص معاویه اهمیت پیدا کرد.

ادامه نهضت و جنبش علمی مسلمین

 در زمان حضرت علی (ع) سه فرقه وجود داشت:

١ .طرفدار علی: قبول ولایت ، طرفدار و مطیع بودند.

٢ .بیطرف : مانند سعد بن ابی وقاص و عبدالله بن عمر و اسامه

بن زید و غیره .

٣ .طرفدار معاویه: مخالفانی که باعث ایجاد جنگ صفین شدند

 مسئله حکمیت و ایجاد خوارج که تا نیمه های قرن ٣ کردند. برای دولت ها و حکومت ها در نقاط مختلف مزاحمت ایجاد

ادامه نهضت و جنبش علمی مسلمین

 آرای مرجئه : اهل قبله مومن شناخته می شوند ، گناه کبیره نشانه بهشتی یا جهنمی بودن کسی نیست. عصمت خلیفه ربطی به مسلمانان ندارد ،اجماع برای خلافت کافی است گناه خطای او به کسی ربطی ندارد.

ادامه نهضت و جنبش علمی مسلمین

 منظور این فرقه حمایت از معاویه و اخلافش بود. پس از

 اندیشه مرجئه نیز جنگ صفین را در پی داشت. بنی امیه اعتبار خود را از دست داد.

ظهور معتزله

 بر اثر حشر و نشر مسلمانان با اقوام خارجی اندیشه های

جید ایجاد شد.

 یک دسته معتقد به جبر تعز من تشاء و تذل من تشاء
 بسیاری از بزرگان و شعرا مانند شیخ محمود شبستری و ابو

حدیقهو و واصل ابن عطا از طرفداران جبر بودند.

 خلفا با پیشوایان این مسلک به خشونت رفتار می کردند و

جمعی از آنان را به قتل رسانیدند.

ادامه ظهور معتزله

 دسته دیگر به اعتقاد پیروی از پیامبر اختیار گرا
 کارکردجبری گری در مراحل اولیه به فتوحات اسلامی

انجامید.

 اما پس از فتوحات و جنگ نیز با وجود مخالفت خلفا ادامه

یافت و به پیروان آنها افزوده شد.

چگونگی پیدایش معتزله

 اواخر قرن اول هجری حسن بصری معتقد بود مرتکب

کبائر منافق است و از کافر بدتر است.

 منزله بین المنزلتین : واصل ابن عطا رای وسط داشت،

مرتکب کبائر را وسط مومن و کافر می دانست

 خوارج : حکم مرتکب کبائر و صغائر زن و فرزندان او

مرگ است

 تابعین: مرتکبین کبائر فاسق اند وفسق منافی اسلام نیست.

١ .توحید :هر چه غیر خداوند محدث است لیس کمثله شیی… . اصول خمسه معتزله
٢ .عدل: خداوند هیچگاه ورای طاقت تکلیف نمی کند لایکلف

الله نفسا … .

٣ .وعده و وعید: خداوند صادق است و در وعده های خود

تغییر نمی دهد
۴ .منزله بین المنزلتین

۵ .امر به معروف و نهی از منکر : جهاد عرضه احکام

خداوند بر فاسق و کافر

ادامه اصول معتزله

 ولید ابن عبدالملک (١٢۶ (هجری اولین خلیفه ای بود که

عقاید معتزله را پذیرفت.

 تا زمان معتصم معتزله قدرت داشتند اما متوکل با آنها

مخالفت کرد.

 معتزله واضع علم کلام هستند.

علم کلام
 بعد از رحلت پیامبر افراد صاحب استدلال و تحقیق در عقاید

دینی به سوالات مردم پاسخگو بوند.
 علم فقه علم فروع دین یا عملیات است.

 اما اعتقادات و علم التوحید و الصفات علم کلام را ایجاد
 علم کلام متفاوت از علم الهی است که موضوع فلسفه است. نمود.

 کلام به معنی شرح و بیان و استدلال عقلی اصول دین است. ادامه علم کلام
 از مباحث علم کلام ذات باری و صفات او و احوال ممکنات

از مبدا و معاد موافق قوانین اسلام .

 تحقیق د رشرعیات و رد مخالفان بیش از موارد دیگر مورد

توجه علم کلام است.

 امام حنبل علمای کلام را زندیق می شمارد. ادامه علم کلام
 متکلمین ابتدا با فقها اختلاف داشتند زیرا از معتزله بودند.
 ترجمه کتب فلسفی و منطق در قرن ٢ و ٣ از پیامدهای

اعتزال است که موجب بسط تفکر عقلی فلسفی شد.

 معتزله نخستین موج راسیونالیسم فلسفی (فلسفه ثبوتی )

بودند.

امام صادق (ع) و نهضت علمی

 از اواسط دوره بنی عباس آزادی نسبی به وجود آمد که برای امام

ششم یک فرصت بود.

 امام جفعر صادق نخستین موسس مکتب های مشهور فلسفی اسلام

شدند.

 موسسین مذاهب و فرق و طلاب فلسفه از مناطق دور دست در

محضر او حاضر می شدند.

 در آن زمان تالیف و نوشتن مرسوم نبود پس بسیار به تالیف تشویق
می کرد . علاوه بر فقه ، حدیث و تفسیر علوم نظری و عملی را نیز
دنبال می نمود

بخش اول : عصر پیش از ابن خلدون

 اهداف بخش :

 آشنایی با فلسفه و حکمت اسلامی

 مرور تاریخ اجتماعی و مبانی حکومت داری در اسلام
 شناخت کاربرد روش علمی و مردم شناسانه بیرونی

تاریخچه

 منظور از عصر پیش از ابن خلدون دوران قرن اول
تازمانی است که زندگی ابن خلدون پایان می پذیرید.

ابن خلدون متعلق به قرن ٨ و در کتاب خود به قرون ٨-١

نظر دارد.

 تراهمیت ابن خلدون بیان چگونگی فرهنگ و اوضاع این

دوران است.

ادامه تاریخچه
 مهم ترین اثر او کتاب مقدمه که نام اصلی آن العبر و دیوان
السلطان الاکبر است. المتبدا و الخبر فی ایام العرب و البربر من عاصر هم ذوی
 کتاب مشتمل بر یک مقدمه و سه کتاب است که مقدمه در

فضیلت علم تاریخ است.

ادامه تاریخچه

 مطهری به سه جریان در این دوران اشاره می کند:
١ .زندقه در قرن ٢ که با اصول اسلامی مخالفت کردند.
٢ .اشرافیت عرب از زمان بنی امیه که برابری را زیر پا

گذاشتند.

٣ .لهو و لعب در دوران عباسیان بین مردم شیوع یافت.

 در ایران متکلمین با زندیقان مبارزه کردند .ادامه تاریخچه
 متکلمین به سبب لهو و لعب اعراب ،سیادت آنان را نمی

پذیرفتند.

 بنی عباس مظالم بنی امیه را بر شمردند که به نهضت سیاه

جامگان (١٢٩ (در ماوراءالنهر منجر گردید.

 نهضت سیاه جامگان علیه مظالم و تعصبات اموی بود که به

نام اسلام انجام می دادند.

ادامه تاریخچه

 سیاه جامه گان ماوراءالنهر نهضت شعوبیه را ایجاد کردند

که به سبب افراط به زندقه کشیده شدند.

 به سبب افراط شعوبی گری زمخشری و ثعالبی نیشابوری به

نفع عرب شعار دادند.

 جرجی زیدان معتقد است مسلمانان علوم پراکنده یونان ،
ایران ، هند و کلده را به عربی ترجمه کردند و ترقی دادند.

 از یونانیان فلسفه ، طب ، هدنسه ، منطق و هیات را

گرفتند.

ادامه تاریخچه
 از ایرانیان تاریخ ، موسیقی و ستاره شناسی و ادبیات پند و

اندرز و شرح حال بزرگان را اقتباس کردند.

از هندیان طب هندی ، حساب، نجوم ، موسیقی ،داستان و

گیاه شناسی را گرفتند.

 از کلدانیان و سبطی ها کشاورزی ، باغبانی ، سحر ، ستاره

شناسی و طلسم را گرفتند.

 از مصر شیمی و تشریح را گرفتند.

 خلفای عباسی حامی دانشمندان و نهضت علمی بودند.

قسمت الف بخش یک: فلسفه اجتماعی یا
حکمت عملی (عصر پیش از ابن خلدون)

 اهداف

 مروری بر تلاش فلاسفه برای بهره گیری از اندیشه

یونانی

 شناخت ابعاد اجتماعی حیات جامعه دینی از دید اندیشمندان

اسلامی

فلسفه اجتماعی یا حکمت عملی

 چون اسلام دین مدنی است مسلمانان نیازی به مطالعه
سیاست مدن و تدبیر منزل حکمت یونانی حس نمی کردند.
 قرآن مجید ، اخبار و روایات ، سیره نبی اکرم و ائمه وصی
مترقی تر و استوارتر از مدینه فاضله افلاطون و دیگران
است.

ادامه فلسفه اجتماعی یا حکمت عملی

 اخوان الصفا معتقد بودند خلفا اسلام واقعی را مخدوش نموده

اند.

 پس برای اداره جامعه اقدام به بنای یک مدینه فاضله
 آنها در موضوعات مختلف ۵٢ رساله منتشر نمودند. نمودند.

 اخوان الصفا میل به ایجاد اصلاحات د ردین اسلام داشتند. ادامه فلسفه اجتماعی یا حکمت عملی
 از همان آغاز کار مورد مخالفت قرار گرفتند.
 در پی مشترکات ادیان و ساخت مدینه فاضله بودند.
 همه ادیان دارای پیامبر و راهنمایی مطابق فطرت بشر و

طالب اطاعت و انقیاد هستند.

ادامه فلسفه اجتماعی یا حکمت عملی

 پایه حکمت عملی اسلام قرآن مجید، اخبار و روایات و سیره
 در دین اسلام اخلاق فردی و اجتماعی پیوسته است . نبی اکرم و صحابه ائمه است.
 بر اساس پیوستگی اخلاق فردی و اجتماعی ابن مسکویه ،

غزالی و خواجه نصیر به اخلاق پرداختند.

ترجمه آثار یونانی

 فلسفه به معنای متعارف اولین بار در دوران اسلامی از

ترجمه آثار یونانی و گاه ایرانی آغاز شد.

 خالد ابن ولید معاویه اولین فردی است که در قرن اول

علمای آشنا به زبان یونانی را استخدام کرد تا برخی از کتب
طبیعی را از یونانی و قبطی به عربی ترجمه کند.

 ترجمه کتب فلسفی از بنی عباس شروع شد ، منطق ارسطو

به وسیله ابن مقفع به عربی ترجمه شد.

ادامه ترجمه آثار به یونانی

 مامون بن حنین دستور ترجمه آثار ارسطو از یونانی را

صادر کرد.

 فلسفه اسلامی با یعقوب ابن اسحق کندی معروف به فیلسوف

العرب آغاز شد.

 اروپائیان کندی را یکی از دوازده چهره عقلی تاریخ بشر

می شناسند.

 فلسفه اسلامی با کندی آغاز می شود. فلسفه کندی  فیلسوف اسلامی که میان فلسفه ودین آشتی برقرار کرد.
 وی یکی از چهار مترجم درجه اول دوره اسلامی است.  علم الهی با قوه پیامبری شناخته می شود و با تفسیر فلسفی

دین ، دین با فلسفه سازگار می گردد.

 از وجود نظم برای اثبات وجود خداوند بهره می گیرد.

 خداوند خالق ازعدم است . ادامه فلسفه کندی
 عالم قدیم نیست

 انسان ها دارای سه قوه عاقله ، غضبیه و شهویه هستند.
 از ارسطو و افلاطون اقتباس کرد و با آشتی یونان و اسلام

فلسفه جدیدی بنیان نهاد.

ادامه فلسفه کندی

 فارابی و ابن سینا از علم به فلسفه رسیدند اما برای کندی
 کندی را در طبقه فلاسفه طبیعی قرار می دهند. فلسفه همه علوم را در بر می گرفت.

 اروپائیان کندی را یکی از دوازده چهره عقلی تاریخ بشر

می دانند.

(٢۵٩-٣٣٩) فارابی
 معروف به معلم ثانی و گره گشای مشکلات فلسفه و علوم

عقلی یونانی است.

 اهمیت فارابی حاصل توجه به ابعاد اجتماعی در آرای اهل

مدینه فاضله است.

 با الهام از جمهوریت و سیاست افلاطون به مباحث اجتماعی

پرداخت.

ادامه فارابی
 زندگی اجتماعی ضروری و بر سه نوع عظمی، وسطی و

صغری است.

 جامعه را شبیه بدن انسان می انگارد.
 سه نوع مدینه را از یکدیگر تفکیک می کند :
 مدینه فاضله
 مدینه مبدله
 مدینه نازله (بداله، تغلب ، خست، جماعیته ، ضاره ،

ضرورت ) را از یکدیگر تفکیک می کند.

ادامه فارابی

 خصوصیات رئیس مدینه فاضله همان خصوصیات امام

است.

 سیف الدوله حمدانی حاکم سوریه را نمونه کامل رهبران

مدینه فاصله می داند.

ابن سینا(۴٢٨-٣٧٠(

 اولین کسی که قسمتی از شرح حال خود را به قلم خود
 اولین کسی که فلسفه مشایی را به فارسی نوشت.
 موجودات سه قسم اند: واجب الوجود، ممکن الوجود و ممتنع الوجود.

 کل جهان ممکن است اما با فرض وجود خداوند واجب می

شود.

 ضرورت وجود علاوه بر صورت و ماده نیاز به رابطه با خداوند دارد.

•  قضا : عمل ابتدایی و بسیط وضع اشیاء از جانب خدا است. نظر ابن سینا در باره تعویض و قضا و قدر
•  تقدیر: چیزی که قضا به تدریج به جانب آن متوجه می شود.
•  عنایت یعنی خداوند بر کل وجود آن را به بهترین نظام و نیکوترین وضع سوق می دهد.
•  پس شر در قضا نیست بلکه در قدر به شکل عرضی وارد می شود.
•  منظور از قدر تکثر و تنوع است، شر حاصل تکثر است. ادامه نظر ابن سینا در باره تفویض و قضا و قدر
•  حکومت من جانب الله است و سلطان واجب الاطاعه است.امام محمد غزالی (۵٠۵-۴۵٠(
•  در دوران حیات او خواجه نظام الملک نظامیه های بغداد را احداث نمود.
•  قبل از نظامیه ها تعلیم و تربیت در مکتب خانه ها و مساجد صورت می گرفت.
•  مقدمات علم و ادب تا فقه و اصول و حکمت و فلسفه را آموخت.
•  اولین فیلسوف بزرگ اسلامی بود اما این امر مورد پسند سنیان زمان او نبود